نوشته‌ها

همه چیز درباره آزمایش شمارش RBC و گلبول های قرمز خون

, ,

آزمایش شمارش RBC چیست؟

شمارش گلبول های قرمز یک نوع آزمایش خون است که پزشک برای تعیین تعداد گلبول های قرمز (RBC)  شما از آن استفاده می کند. آزمایش شمارش RBC از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا گلبول قرمز حاوی هموگلوبین است که نقش اصلی در انتقال اکسیژن به بافت های بدن شما را بر عهده دارد. تعداد RBC های موجود در خون می تواند بر میزان اکسیژن دریافتی سلول ها تاثیر بگذارد.

گلبول قرمز (RBC) چیست؟

گلبول های قرمز یا اریتروسیت ها، فراوان ترین سلول های خونی هستند. این سلول ها در انسان به شکل دیسک های مقعرالطرفین می باشند. گلبول قرمز بالغ، برخلاف سلول های عادی هسته و میتوکندری (کارخانه تولید انرژی برای سلول) ندارد. این خصوصیات باعث می شود گلبول های قرمز وظیفه خود را در انتقال اکسیژن به طور موثر انجام دهند. در واقع، اندازه کوچک و شکل خاص این سلول ها باعث افزایش نسبت سطح به حجم و بهبود تبادل گازها می شود. همچنین نبود هسته باعث ایجاد فضای بیشتر برای هموگلوبین (یک پروتئین اصلی در انتقال اکسیژن) می شود. فقدان میتوکندری باعث می شود گلبول های قرمز خون از اکسیژنی که در حال حمل آن هستند، استفاده نکنند و حداکثر میزان اکسیژن را به بافت های بدن برسانند. (میتوکندری برای سوزاندن قند و تولید انرژی نیاز به اکسیژن دارد.). طول عمر گلبول های قرمز حدودا 120 روز است. زیرا این سلول ها به واسطه عدم حضور میتوکندری و منبع محدود انرژی که در اختیار دارند و همچنین به علت آسیب های وارده به غشای سلول ضمن عبور از کوچکترین رگ ها (عدم وجود هسته این توانایی را به گلبول قرمز می دهد.) عمر محدودی دارند. گلبول های قرمز قدیمی یا آسیب دیده در کبد و طحال تجزیه می شوند و سلول های جدید در مغز استخوان تولید می شوند. تولید گلبول های قرمز توسط هورمون اریتروپویتین کنترل می شود که در پاسخ به سطح اکسیژن پایین توسط کلیه ها ترشح می شود.

گلبول های قرمز خون

چرا گلبول های قرمز خون اهمیت دارند؟

 گلبول های قرمز (Red Blood Cells) از طریق گردش خون به سمت ریه ها رفته اکسیژن جذب می کنند و دوباره از طریق سیستم گردش خون، اکسیژن را به سلول های بدن می رسانند. گلبول های قرمز همچنین نقش مهمی در انتقال دی اکسید کربن تولید شده از بافت ها به ریه دارند. مقداری از دی اکسید کربن مستقیماً به هموگلوبین متصل می شود و مقداری از آن هم توسط آنزیمی که گلبول های قرمز حمل می کنند به بی کربنات تبدیل می شود. بیکربنات در پلاسما حل می شود و به ریه ها منتقل می شود و دوباره به دی اکسید کربن تبدیل شده، از طریق عمل بازدم از ریه ها خارج می شود.

انتقال اکسیژن از ریه به سلول های بدن

علائم تغییر در تعداد گلبول های قرمز خون چیست؟

با توجه به نقش اسای RBC در بدن، کاهش یا افزایش تعداد آن از حد نرمال، علائمی را ایجاد می کند. این علائم موجب می شود تا پزشک تست آزمایش کامل خون که شمارش تعداد گلبول ها، هموگلوبین و هماتوکریت نیز جزئی از آن است را تجویز کند. بدیهی است که این علائم ممکن است علل دیگری داشته باشند که با انجام آزمایش خون از آن اطمینان حاصل می شود.

علائمی که عموما در هنگام کمبود گلبول های قرمز ایجاد می شود:

  • خستگی
  • تنگی نفس
  • سرگیجه، ضعف یا سبکی سر
  • افزایش ضربان قلب
  • سردرد
  • پوست رنگ پریده

در صورت افزایش تعداد گلبول های قرمز علائم احتمالی به شرح زیر است:

  • خستگی
  • تنگی نفس
  • درد مفصل
  • ایجاد حساسیت در ناحیه کف دست یا کف پا
  • خارش پوست، به ویژه پس از دوش گرفتن یا حمام
  • اختلال خواب

روش های آزمایش شمارش تعداد RBC:

مرحله اول جداسازی سلول های خونی: اجزای اصلی خون را می توان در آزمایشگاه به وسیله دستگاه سانتریفیوژ ( دستگاهی که به وسیله ایجاد نیروی گریز از مرکز موجب ته نشینی سلول های خونی می شود.) از یکدیگر جدا کرد. پس از سانتریفیوژ سه فاز در لوله ی آزمایش قابل رویت است. سلول های قرمز خون در فاز زیرین، پلاکت ها و گلبول های سفید در فاز میانی به رنگ سفید و پلاسما در فاز رویی به رنگ زرد قابل مشاهده هستند.

جداسازی اجزای اصلی خون و مشاهده سه فاز اصلی
(اگر تعدا RBC خیلی کم یا زیاد باشد از طریق حجم فاز زیرین می توان فهمید که فرد بیمار است.)

مرحله دوم، شمارش RBC: روش های متعددی برای این امر وجود دارد اما مهم ترین و متداول ترین آنها عبارتند از:

  • اندازه گیری میزان هموگلوبین (Hgb) در نمونه خون: همانطور که پیش از این اشاره شد، این پروتئین در حمل گازهای تنفسی نقش مهمی دارد. علت رنگ قرمز خون انسان حضور هموگلوبین است. هموگلوبین خون به عنوان بخشی از آزمایش های CBC یا همان آزمایش کامل خون اندازه گیری می شود. اگر سطح این پروتئین پایین تر از حد معمول باشد، نشانه کم خونی است.
  • هماتوکریت (Hct): درصد حجمی خون که شامل RBC است، هماتوکریت نامیده می شود. در این مرحله با استفاده از مقیاسی خاص، گلبول های قرمز در زیر میکروسکوپ شمرده می شوند. این شاخص نیز در آزمایش کامل خون اندازه گیری شده، یکی از مهم ترین معیارهای اندازه گیری سطح گلبول های قرمز می باشد.

آیا نیاز به آمادگی خاصی پیش از انجام این آزمایش است؟

به طور معمول هیچ آمادگی خاصی برای این آزمایش لازم نیست. اما اگر هر نوع دارو مصرف می کنید باید پزشک خود را مطلع سازید. روند انجام این آزمایش مانند همه ی انواع آزمایش های خون می باشد.

نتایج آزمایش شمارش RBC:

رنج نرمال تعداد گلبول های قرمز خون در مردان 1/6-7/4 میلیون سلول در هر میکرولیتر، در زنان (در صورت عدم بارداری 4/5-2/4 میلیون سلول در هر میکرولیتر و در کودکان 5/5-4 میلیون سلول در میکرولیتر می باشد. البته ممکن است این اعداد طبق نظر پزشک معالج و با در نظر گرفتن بیماری ها و شرایط فیزیولوژیک فرد متفاوت باشد.

نتایج بالاتر از حد نرمال آزمایش شمارش RBC به چه معنی است؟

به حالتی که در آن تعداد گلبول های قرمز فرد بالاتر از رنج نرمال است، پلی سیتمی (polycythemia) می گویند که می تواند علل متفاوتی داشته باشد از جمله آنها می توان به سیگار کشیدن، بیماری قلبی مادرزادی، کمبود آب بدن کارسینومای سلول کلیوی (نوعی سرطان کلیه) و عوارض مصرف بعضی از داروها اشاره کرد. حتی زمانی که فردی به مناطق مرتفع مسافرت می کند به علت کمبود اکسیژن در این مناطق، گلبول های قرمز افزایش می یابند. در هر صورت شما باید تشخیص اصلی را به پزشک خود بسپارید چون تشخیص در این موارد بسیار تخصصی است.

نتایج بالاتر از حد نرمال آزمایش شمارش RBC به چه معنی است؟

اگر تعداد RBC کمتر از حد نرمال باشد ، موارد زیر محتمل هستند:

  • کم خونی (آنمی)
  • نارسایی مغز استخوان (چون سلول های قرمز خون از مغز استخوان منشا میگیرند.)
  • کمبود هورمون اریتروپویتین، که علت اصلی کم خونی در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه است
  • همولیز (تخریب RBC) ناشی از تزریق و آسیب رگهای خونی
  • خون ریزی داخلی یا خارجی
  • انواع خاصی از سرطان خون
  • سو تغذیه
  • کمبودهای غذایی، از جمله کمبود آهن ، مس ، فولات و ویتامین های B6 و B12
  • اختلالات تیروئید
  • مصرف برخی داروها

در صورت مشاهده نتایج غیر عادی آزمایش شمارش RBC چه باید کرد؟

پزشک با مشاهده نتایج آزمایش و علائم و شرایط بیمار تشخیص خود را اعلام می کند. البته به احتمال زیاد به یک سری آزمایش های بعدی مانند اسمیر خون (به جهت بررسی شکل و خصوصیات سلول های خون در زیر میکروسکوپ)، نمونه برداری از مغز استخوان، سونوگرافی اندام خاصی مانند کلیه و قلب. همچنین نوار قلب را جهت تشخیص دقیق تر نیاز است.

مشاهده اسمیر خون در زیر میکروسکوپ
گلبول قرمز(R)، نوعی گلبول سفید به نام بازوفیل (B)

همچنین تغییر سبک زندگی بیمار و انتخاب های سالم تر یکی از راه حل های درمانی در این زمینه است. این راه حل ها شامل موارد زیر می باشند:

  • خودداری از مصرف سرخود قرص هایی مانند آسپرین
  • عدم مصرف دخانیات
  • نوشیدن آب بیشتر
  • ورزش منظم
  • خودداری از نوشیدنی های الکلی و کافئین دار
  • اضافه کردن منابع غذایی حاوی آهن مانند گوشت و اسفناج و در صورت صلاحدید پزشک مصرف مکمل های حاوی آهن
  • استفاده از مواد غذایی حاوی ویتامین B12 مانند تخم مرغ

امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد. جهت انجام آزمایش حضوری و همچنین غیر حضوری (نمونه گیری در منزل) میتوانید از خدمات آزمایشگاه سروش استفاده نمایید.

آزمایشگاه پاتوبیولوژی سروش دارای دستگاه های پیشرفته و مدرن می باشد و قادر به انجام تمام تست های روتین ، تخصصی و فوق تخصصی در زمینه ی کلینیکال و پاتولوژی می باشد .

منابع:

  1. https://www.khanacademy.org/science/biology/human-biology/circulatory-pulmonary/a/components-of-the-blood
  2. https://www.healthline.com/health/RBC-count#next-steps
  3. https://labtestsonline.org/tests/hematocrit
  4. https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/diagnosing-cancer/reports-and-results/understanding-your-complete-blood-count-cbc-tests
  5. https://www.precisionnutrition.com/all-about-blood-work

/0 دیدگاه/توسط

آزمایش‌های رایج هماتولوژی

,

هماتولوژی مطالعه خون و اختلالات خونی است. آزمایش‌های هماتولوژی به منظور بررسی سلول‌های خون، پروتئین‌های خون، اندام‌های تولیدکننده خون و مغز استخوان انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها می‌توانند اختلالاتی مانند کم‌خونی، عفونت، هموفیلی، لخته شدن خون و سرطان خون را تشخیص دهند. خون انسان از اجزای مختلفی تشکیل شده است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • پلاسما جزء مایع خون است که سلول‌های خونی در آن معلق هستند
  • گلبول‌های قرمز که وظیفه انتقال اکسیژن از ریه‌ها به تمام بدن را بر عهده دارند
  • گلبول‌های سفید که در ایمنی بدن نقش دارند و با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند. خود گلبول‌های سفید انواع مختلفی دارند از جمله لنفوسیت‌ها، مونوسیت‌ها، ائوزینوفیل‌ها و …

سلول‌های خونی در مغز استخوان ساخته می‌شوند. مغز استخوان ماده‌ای نرم و اسفنجی است که در مرکز استخوان قرار دارد و حدود 95 درصد سلول‌های خونی بدن را تولید می‌کند. بیشتر مغز استخوان بدن بزرگسالان در استخوان‌های لگن، استخوان پستان و استخوان‌های ستون فقرات وجود دارد. اندام‌های دیگری نیز در بدن ما وجود دارند که به تنظیم سلول‌های خون کمک می‌کنند. از جمله آنها می‌توان به غدد لنفاوی، طحال و کبد اشاره کرد که وظیفه تنظیم، تخریب و تمایز سلول‌ها را بر عهده دارند. تولید و توسعه سلول‌های جدید فرایندی است که خون‌سازی نامیده می‌شود.

آزمایش‌های هماتولوژی – آزمایش شمارش کامل خون (CBC)

آزمایش CBC یکی از آزمایش‌های هماتولوژی رایج است. در این آزمایش سه جزء اصلی خون ارزیابی می‌شوند: گلبول‌های سفید خون، گلبول‌های قرمز خون و پلاکت‌ها. شمارش کامل سلول‌های خون به معنی اندازه‌گیری سایز، تعداد و بلوغ سلول‌های خونی مختلف در حجم مشخصی از خون است. با شمارش کامل سلول‌های خون می‌توان بسیاری از ناهنجاری‌ها را از طریق تولید یا تخریب سلول‌های خونی مشخص کرد.

. آزمایش‌های هماتولوژی به منظور بررسی سلول‌های خون، پروتئین‌های خون، اندام‌های تولیدکننده خون و مغز استخوان انجام می‌شوند.

از طریق نوساناتی که در تعداد، سایز و بلوغ طبیعی سلول‌های خونی ایجاد می‌شود می‌توان برای تشخیص عفونت یا روند بیماری استفاده کرد. این آزمایش بسیار ساده است و قبل از آن نیازی به آماده‌سازی خاصی وجود ندارد.

آزمایش‌های هماتولوژی – گلبول‌های قرمز خون (RBC)

گلبول‌های قرمز

یکی از مواردی که در آزمایش هماتولوژی ارزیابی می‌شود، گلبول‌های قرمز خون (RBCs) هستند. اگر میزان گلبول‌های قرمز خون فرد از حد طبیعی کمتر باشد، ممکن است به کم‌خونی مبتلا باشد. دامنه نرمال آن برای آقایان، 5 میلیون تا 6 میلیون سلول در میلی‌لیتر و برای خانم‌ها 4 تا 5 میلیون سلول در میلی‌لیتر است.

هموگلوبین

هموگلوبین پروتئین مهمی است که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد. این پروتئین وظیفه رساندن اکسیژن از ریه به تمام بافت‌های بدن را بر عهده دارد. محدوده طبیعی آن برای آقایان 14 تا 17 گرم و برای زنان 12 تا 15 گرم در دسی‌لیتر است. میزان هموگلوبین خون در آزمایش هماتولوژی مشخص می‌شود.

خون از اجزای مختلفی تشکیل شده است که در آزمایش‌های هماتولوژی مورد بررسی قرار می‌گیرند

هماتوکریت

هماتوکریت نسبت گلبول‌های قرمز خون به ماده مایع یا پلاسما در خون را مشخص می‌کند. در واقع مشخص می‌کند که چه مقدار از خون شما از گلبول قرمز تشکیل شده است. میزان کم آن می‌تواند بیانگر کمبود آهن باشد. آهن یک ماده معدنی است که به تولید گلبول‌های قرمز کمک می‌کند. میزان بالاتر از حد طبیعی آن نیز می‌تواند نشانه‌ای از کم‌آبی بدن یا مشکلات دیگر باشد. محدوده نرمال آن برای آقایان 41% تا 50% و برای خانم‌ها 36% تا 44% است. این خصوصیت نیز با آزمایش هماتولوژی مشخص می‌شود.

میانگین حجم کورپوسکولار (MCV)

این پارامتر حجم متوسط گلبول‌های قرمز خون را نشان می‌دهد و با واحد فمتولیتر اندازه‌گیری می‌شود. مقادیر بالاتر از حد نرمال آن می‌تواند به سطوح پایین ویتامین B12 یا فولات اشاره داشته باشد. مقادیر کمتر از حد نرمال نیز می‌تواند نشانه‌ای از کم‌خونی فقر آهن یا تالاسمی باشد. محدوده طبیعی آن 80 تا 95 فمتولیتر است.

میانگین هموگلوبین کورپوسکولار (MCH)

مقدار هموگلوبین در گلبول قرمز را نشان می‌دهد. مقدار آن باید 27 تا 33 پیکو گرم بر سلول باشد. مقادیر کم MCH نشان‌دهنده کم‌خونی فقر آهن است. همچنین می‌تواند ناشی از بیماری ژنتیکی تالاسمی باشد. مقادیر بالای آن اغلب به علت کمبود ویتامین‌های گروه B مخصوصاً B12 و فولات اتفاق می‌افتد.

رتیکولوسیت‌ها

تعداد آنها نشان‌دهنده درصد گلبول‌های قرمز نابالغ در کل گلبول‌های قرمز خون است. میزان نرمال آن 1 تا 2درصد از کل گلبول‌های قرمز است.

وسعت توزیع گلبول‌های قرمز (RDW)

این پارامتر نیز به عنوان بخشی از آزمایش شمارش کامل خون و هماتولوژی گزارش می‌شود. به طور معمول قطر گلبول‌های قرمز خون 6 تا 8 میکرومتر است. با این حال برخی اختلالات باعث می‌شوند که اندازه آنها تغییر پیدا کند. مقادیر بالای RDW نشان‌دهنده تفاوت‌های زیاد در اندازه این گلبول‌ها است. دامنه نرمال RDW در گلبول‌های قرمز انسان بین 5/11 تا 5/14 درصد است. در صورت مشاهده کم‌خونی معمولاً نتایج این پارامتر به همراه نتایج MCV برای تشخیص علت احتمالی اختلال مورد بررسی قرار می‌گیرند.

آزمایش‌های هماتولوژی – گلبول‌های سفید خون (WBC)

طبیعی بودن یا نبودن میزان گلبول‌های سفید موجود در خون با نوعی آزمایش هماتولوژی مشخص می‌شود. عملکرد اصلی گلبول‌های سفید خون مبارزه با عفونت‌ها و بیماری‌ها در بدن است. این گلبول‌ها در برابر بیماری‌ها و مهاجمان خارجی آنزیم‌های خاصی از خود ترشح می‌کنند تا از بدن دفاع کنند. انواع مختلفی از آنها وجود دارند که هر کدام نقش خاص خود را در مبارزه با عفونت‌های ویروسی، قارچی، انگلی و … ایفا می‌کنند.

بالا بودن سطح گلبول‌های سفید می‌تواند نشان‌دهنده وجود التهاب یا عفونت در بخشی از بدن فرد باشد. همچنین کمتر بودن مقادیر آن از حد طبیعی نیز فرد را در خطر عفونت قرار می‌دهد. محدوده طبیعی آن 4500 تا 10000 سلول در هر میکرولیتر است.

لکوسیتوز زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد این گلبول‌ها از میزان عادی و طبیعی آن بیشتر شود. لکوسیتوز ممکن است به علت موارد زیر ایجاد شود:

طبیعی یا غیرطبیعی بودن میزان گلبول‌های سفید خون با آزمایش هماتولوژی مشخص می‌شود

افزایش تعداد نوتروفیل

نوتروفیل‌ها فراوان‌ترین گلبول‌های سفید خون هستند که 55 تا 70 درصد گلبول‌های سفید خون را تشکیل داده‌اند. زمانی که تعداد آنها بیش از حدی باشد که برای یک فرد با جنسیت، سن، نژاد و شرایط فیزیولوژیکی خاص انتظار می‌رود، لکوسیتوز نوتروفیلی ایجاد می‌شود. تعداد طبیعی آنها معمولاً از 109* 8 کمتر است. در صورت تجاوز از این تعداد، احتمال وجود التهاب یا آلودگی باکتریایی وجود دارد.

افزایش تعداد لنفوسیت

لنفوسیتوز زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد لنفوسیت‌ها در خون بیش از حد طبیعی آن شود؛ یعنی اگر تعداد لنفوسیت‌ها بیش از 4000 عدد برای افراد بزرگسال، 7000 عدد برای کودکان و 9000 عدد برای نوزادان در هر میکرولیتر باشد، لنفوسیتوز وجود دارد.

افزایش تعداد مونوسیت

این گلبول‌ها 5 تا 10 درصد از تعداد گلبول‌های سفید بدن را تشکیل می‌دهند. مونوسیت‌ها زمانی که نیاز به تشکیل ماکروفاژ باشد به بافت فراخوانده می‌شوند و بیشتر به عنوان گلبول‌های ذخیره از آنها یاد می‌شود. تعداد مونوسیت‌ها برای یک فرد بزرگسال معمولی نباید از 109*1 در یک لیتر تجاوز کند. مونوسیتوز زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد مونوسیت‌ها در خون بیش از این مقدار شود.

آزمایش‌های هماتولوژی – پلاکت‌ها

پلاکت‌ها (ترومبوسیت‌ها) تکه‌های سلولی خاصی هستند که در لخته شدن طبیعی خون نقش دارند. اگر میزان پلاکت‌ها در خون کم باشد، لخته شدن خون به خوبی انجام نمی‌شود و فرد ممکن است در معرض خطر خونریزی بیش از حد و کبودی قرار بگیرد. پلاکت بیش از حد نیز باعث لخته شدن بیش از حد می‌شود که آن نیز مضر است. در آزمایش هماتولوژی CBC تعداد و اندازه پلاکت‌های خون بررسی می‌شوند. میزان نرمال پلاکت‌ها 140000 تا 450000 سلول در میلی‌لیتر است.

آزمایش‌های هماتولوژی – سرعت رسوب گلبول‌های قرمز

آزمایش سرعت رسوب گلبول‌های قرمز جزء آزمایش‌های هماتولوژی است که به طور غیرمستقیم میزان التهاب موجود در بدن را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش معمولاً در کنار دیگر آزمایش‌ها گرفته می‌شود و می‌تواند به پزشک در تشخیص بهتر علت بیماری کمک کند. اگر در بدن التهابی وجود داشته باشد گلبول‌های قرمز به هم می‌چسبند و ته‌نشین می‌شوند. این عمل بر سرعت رسوب طبیعی اثر می‌گذارد و ممکن است آن را از محدوده نرمال خارج کند.

امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد. جهت انجام آزمایش حضوری و همچنین غیر حضوری (نمونه گیری در منزل) میتوانید از خدمات آزمایشگاه سروش استفاده نمایید.

آزمایشگاه پاتوبیولوژی سروش دارای دستگاه های پیشرفته و مدرن می باشد و قادر به انجام تمام تست های روتین ، تخصصی و فوق تخصصی در زمینه ی کلینیکال و پاتولوژی می باشد .

منابع

  1. https://askhematologist.com/common-hematology-tests/

/0 دیدگاه/توسط