هماتولوژی مطالعه خون و اختلالات خونی است. آزمایش‌های هماتولوژی به منظور بررسی سلول‌های خون، پروتئین‌های خون، اندام‌های تولیدکننده خون و مغز استخوان انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها می‌توانند اختلالاتی مانند کم‌خونی، عفونت، هموفیلی، لخته شدن خون و سرطان خون را تشخیص دهند. خون انسان از اجزای مختلفی تشکیل شده است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پلاسما جزء مایع خون است که سلول‌های خونی در آن معلق هستند
- گلبول‌های قرمز که وظیفه انتقال اکسیژن از ریه‌ها به تمام بدن را بر عهده دارند
- گلبول‌های سفید که در ایمنی بدن نقش دارند و با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند. خود گلبول‌های سفید انواع مختلفی دارند از جمله لنفوسیت‌ها، مونوسیت‌ها، ائوزینوفیل‌ها و …
سلول‌های خونی در مغز استخوان ساخته می‌شوند. مغز استخوان ماده‌ای نرم و اسفنجی است که در مرکز استخوان قرار دارد و حدود 95 درصد سلول‌های خونی بدن را تولید می‌کند. بیشتر مغز استخوان بدن بزرگسالان در استخوان‌های لگن، استخوان پستان و استخوان‌های ستون فقرات وجود دارد. اندام‌های دیگری نیز در بدن ما وجود دارند که به تنظیم سلول‌های خون کمک می‌کنند. از جمله آنها می‌توان به غدد لنفاوی، طحال و کبد اشاره کرد که وظیفه تنظیم، تخریب و تمایز سلول‌ها را بر عهده دارند. تولید و توسعه سلول‌های جدید فرایندی است که خون‌سازی نامیده می‌شود.
آزمایش‌های هماتولوژی – آزمایش شمارش کامل خون (CBC)
آزمایش CBC یکی از آزمایش‌های هماتولوژی رایج است. در این آزمایش سه جزء اصلی خون ارزیابی می‌شوند: گلبول‌های سفید خون، گلبول‌های قرمز خون و پلاکت‌ها. شمارش کامل سلول‌های خون به معنی اندازه‌گیری سایز، تعداد و بلوغ سلول‌های خونی مختلف در حجم مشخصی از خون است. با شمارش کامل سلول‌های خون می‌توان بسیاری از ناهنجاری‌ها را از طریق تولید یا تخریب سلول‌های خونی مشخص کرد.
از طریق نوساناتی که در تعداد، سایز و بلوغ طبیعی سلول‌های خونی ایجاد می‌شود می‌توان برای تشخیص عفونت یا روند بیماری استفاده کرد. این آزمایش بسیار ساده است و قبل از آن نیازی به آماده‌سازی خاصی وجود ندارد.
آزمایش‌های هماتولوژی – گلبول‌های قرمز خون (RBC)
گلبول‌های قرمز
یکی از مواردی که در آزمایش هماتولوژی ارزیابی می‌شود، گلبول‌های قرمز خون (RBCs) هستند. اگر میزان گلبول‌های قرمز خون فرد از حد طبیعی کمتر باشد، ممکن است به کم‌خونی مبتلا باشد. دامنه نرمال آن برای آقایان، 5 میلیون تا 6 میلیون سلول در میلی‌لیتر و برای خانم‌ها 4 تا 5 میلیون سلول در میلی‌لیتر است.
هموگلوبین
هموگلوبین پروتئین مهمی است که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد. این پروتئین وظیفه رساندن اکسیژن از ریه به تمام بافت‌های بدن را بر عهده دارد. محدوده طبیعی آن برای آقایان 14 تا 17 گرم و برای زنان 12 تا 15 گرم در دسی‌لیتر است. میزان هموگلوبین خون در آزمایش هماتولوژی مشخص می‌شود.
هماتوکریت
هماتوکریت نسبت گلبول‌های قرمز خون به ماده مایع یا پلاسما در خون را مشخص می‌کند. در واقع مشخص می‌کند که چه مقدار از خون شما از گلبول قرمز تشکیل شده است. میزان کم آن می‌تواند بیانگر کمبود آهن باشد. آهن یک ماده معدنی است که به تولید گلبول‌های قرمز کمک می‌کند. میزان بالاتر از حد طبیعی آن نیز می‌تواند نشانه‌ای از کم‌آبی بدن یا مشکلات دیگر باشد. محدوده نرمال آن برای آقایان 41% تا 50% و برای خانم‌ها 36% تا 44% است. این خصوصیت نیز با آزمایش هماتولوژی مشخص می‌شود.
میانگین حجم کورپوسکولار (MCV)
این پارامتر حجم متوسط گلبول‌های قرمز خون را نشان می‌دهد و با واحد فمتولیتر اندازه‌گیری می‌شود. مقادیر بالاتر از حد نرمال آن می‌تواند به سطوح پایین ویتامین B12 یا فولات اشاره داشته باشد. مقادیر کمتر از حد نرمال نیز می‌تواند نشانه‌ای از کم‌خونی فقر آهن یا تالاسمی باشد. محدوده طبیعی آن 80 تا 95 فمتولیتر است.
میانگین هموگلوبین کورپوسکولار (MCH)
مقدار هموگلوبین در گلبول قرمز را نشان می‌دهد. مقدار آن باید 27 تا 33 پیکو گرم بر سلول باشد. مقادیر کم MCH نشان‌دهنده کم‌خونی فقر آهن است. همچنین می‌تواند ناشی از بیماری ژنتیکی تالاسمی باشد. مقادیر بالای آن اغلب به علت کمبود ویتامین‌های گروه B مخصوصاً B12 و فولات اتفاق می‌افتد.
رتیکولوسیت‌ها
تعداد آنها نشان‌دهنده درصد گلبول‌های قرمز نابالغ در کل گلبول‌های قرمز خون است. میزان نرمال آن 1 تا 2درصد از کل گلبول‌های قرمز است.
وسعت توزیع گلبول‌های قرمز (RDW)
این پارامتر نیز به عنوان بخشی از آزمایش شمارش کامل خون و هماتولوژی گزارش می‌شود. به طور معمول قطر گلبول‌های قرمز خون 6 تا 8 میکرومتر است. با این حال برخی اختلالات باعث می‌شوند که اندازه آنها تغییر پیدا کند. مقادیر بالای RDW نشان‌دهنده تفاوت‌های زیاد در اندازه این گلبول‌ها است. دامنه نرمال RDW در گلبول‌های قرمز انسان بین 5/11 تا 5/14 درصد است. در صورت مشاهده کم‌خونی معمولاً نتایج این پارامتر به همراه نتایج MCV برای تشخیص علت احتمالی اختلال مورد بررسی قرار می‌گیرند.
آزمایش‌های هماتولوژی – گلبول‌های سفید خون (WBC)
طبیعی بودن یا نبودن میزان گلبول‌های سفید موجود در خون با نوعی آزمایش هماتولوژی مشخص می‌شود. عملکرد اصلی گلبول‌های سفید خون مبارزه با عفونت‌ها و بیماری‌ها در بدن است. این گلبول‌ها در برابر بیماری‌ها و مهاجمان خارجی آنزیم‌های خاصی از خود ترشح می‌کنند تا از بدن دفاع کنند. انواع مختلفی از آنها وجود دارند که هر کدام نقش خاص خود را در مبارزه با عفونت‌های ویروسی، قارچی، انگلی و … ایفا می‌کنند.
بالا بودن سطح گلبول‌های سفید می‌تواند نشان‌دهنده وجود التهاب یا عفونت در بخشی از بدن فرد باشد. همچنین کمتر بودن مقادیر آن از حد طبیعی نیز فرد را در خطر عفونت قرار می‌دهد. محدوده طبیعی آن 4500 تا 10000 سلول در هر میکرولیتر است.
لکوسیتوز زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد این گلبول‌ها از میزان عادی و طبیعی آن بیشتر شود. لکوسیتوز ممکن است به علت موارد زیر ایجاد شود:
افزایش تعداد نوتروفیل
نوتروفیل‌ها فراوان‌ترین گلبول‌های سفید خون هستند که 55 تا 70 درصد گلبول‌های سفید خون را تشکیل داده‌اند. زمانی که تعداد آنها بیش از حدی باشد که برای یک فرد با جنسیت، سن، نژاد و شرایط فیزیولوژیکی خاص انتظار می‌رود، لکوسیتوز نوتروفیلی ایجاد می‌شود. تعداد طبیعی آنها معمولاً از 109* 8 کمتر است. در صورت تجاوز از این تعداد، احتمال وجود التهاب یا آلودگی باکتریایی وجود دارد.
افزایش تعداد لنفوسیت
لنفوسیتوز زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد لنفوسیت‌ها در خون بیش از حد طبیعی آن شود؛ یعنی اگر تعداد لنفوسیت‌ها بیش از 4000 عدد برای افراد بزرگسال، 7000 عدد برای کودکان و 9000 عدد برای نوزادان در هر میکرولیتر باشد، لنفوسیتوز وجود دارد.
افزایش تعداد مونوسیت
این گلبول‌ها 5 تا 10 درصد از تعداد گلبول‌های سفید بدن را تشکیل می‌دهند. مونوسیت‌ها زمانی که نیاز به تشکیل ماکروفاژ باشد به بافت فراخوانده می‌شوند و بیشتر به عنوان گلبول‌های ذخیره از آنها یاد می‌شود. تعداد مونوسیت‌ها برای یک فرد بزرگسال معمولی نباید از 109*1 در یک لیتر تجاوز کند. مونوسیتوز زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد مونوسیت‌ها در خون بیش از این مقدار شود.
آزمایش‌های هماتولوژی – پلاکت‌ها
پلاکت‌ها (ترومبوسیت‌ها) تکه‌های سلولی خاصی هستند که در لخته شدن طبیعی خون نقش دارند. اگر میزان پلاکت‌ها در خون کم باشد، لخته شدن خون به خوبی انجام نمی‌شود و فرد ممکن است در معرض خطر خونریزی بیش از حد و کبودی قرار بگیرد. پلاکت بیش از حد نیز باعث لخته شدن بیش از حد می‌شود که آن نیز مضر است. در آزمایش هماتولوژی CBC تعداد و اندازه پلاکت‌های خون بررسی می‌شوند. میزان نرمال پلاکت‌ها 140000 تا 450000 سلول در میلی‌لیتر است.
آزمایش‌های هماتولوژی – سرعت رسوب گلبول‌های قرمز
آزمایش سرعت رسوب گلبول‌های قرمز جزء آزمایش‌های هماتولوژی است که به طور غیرمستقیم میزان التهاب موجود در بدن را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش معمولاً در کنار دیگر آزمایش‌ها گرفته می‌شود و می‌تواند به پزشک در تشخیص بهتر علت بیماری کمک کند. اگر در بدن التهابی وجود داشته باشد گلبول‌های قرمز به هم می‌چسبند و ته‌نشین می‌شوند. این عمل بر سرعت رسوب طبیعی اثر می‌گذارد و ممکن است آن را از محدوده نرمال خارج کند.
امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد. جهت انجام آزمایش حضوری و همچنین غیر حضوری (نمونه گیری در منزل) میتوانید از خدمات آزمایشگاه سروش استفاده نمایید.
آزمایشگاه پاتوبیولوژی سروش دارای دستگاه های پیشرفته و مدرن می باشد و قادر به انجام تمام تست های روتین ، تخصصی و فوق تخصصی در زمینه ی کلینیکال و پاتولوژی می باشد .
منابع
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)