آزمایش ویتامین D و کاربرد آن

آزمایش ویتامین D

ویتامین دی ترکیبی است که برای رشد مناسب استخوان‌ها و استحکام آنها ضروری است. از طریق آزمایش ویتامین D، میزان این ویتامین در خون اندازه‌گیری می‌شود. ویتامین دی از دو منبع تأمین می‌شود: درون زا که از طریق قرار گرفتن پوست بدن در برابر نور خورشید تولید می‌شود و برون زا که تولید آن از طریق غذاها و مکمل‌ها صورت می‌گیرد.

ساختار شیمیایی انواع ویتامین دی کمی متفاوت است. یک نوع از آن به ویتامین D2 (ارگوکلسیفرول، که از گیاهان به دست می‌آید) معروف است و نوع دیگر که تأثیر بیشتری بر فعالیت‌های بدن می‌گذارد، کلکلسیفرول یا ویتامین D3 است. شکل D2 در غذاهای غنی شده و انواع مکمل‌ها یافت می‌شود. ویتامین D3 از طریق قرار گرفتن در برابر نور خورشید به طور طبیعی در بدن تولید می‌شود.

نقش اصلی ویتامین دی در بدن تنظیم تعادل بین کلسیم، منیزیوم و فسفر است. همچنین ویتامین دی برای رشد استخوان‌ها یکی از موارد ضروری است و در تقویت سیستم ایمنی بدن نیز نقش دارد. کمبود ویتامین دی در برخی کشورها شایع است. معمولا اشخاص مسن، افرادی که در معرض نور آفتاب قرار نمی‌گیرند و افرادی که پوست تیره‌ای دارند، بیشتر در معرض خطر کمبود ویتامین دی هستند.

کمبود ویتامین دی بیش از آنچه تصور می‌شد بین مردم رایج است. بسیاری از مردم بدون اینکه هیچگونه علائمی داشته باشند کمبود این ویتامین را دارند. یک مطالعه نشان داده بود که نیمی از زنان مسن یک جامعه کمبود ویتامین دی داشتند.

از آزمایش ویتامین D برای تشخیص چه مواردی استفاده می‌شود؟

• در صورتی که پزشک بخواهد میزان استحکام استخوان‌های فرد را بررسی کند و ببیند که آیا استخوان‌های او در معرض خطر شکستگی هستند یا خیر یا در مواردی که فرد مشکوک به ناهنجاری استخوانی خاصی باشد، این آزمایش تجویز می‌شود.
• با توجه به اینکه غده پاراتیروئید در فعالسازی ویتامین دی مؤثر است، ممکن است برای بررسی نرمال بودن کارکرد این غده آزمایش ویتامین D تجویز شود.
• یک علت دیگر تجویز این آزمایش این است که افرادی که در معرض کمبود این ویتامین هستند هر چه سریع‌تر شناسایی شوند و به درمان بپردازند
• افرادی که بیماری‌هایی مانند فیبروز کیستیک و کرون دارند که در جذب چربی اختلال ایجاد می‌کند، نیاز به انجام آزمایش ویتامین D دارند؛ چرا که ویتامین دی یک ویتامین محلول در چربی است و از طریق روده جذب می‌شود.
• برای کنترل افرادی که جراحی بای پس معده انجام داده‌اند و ممکن است قادر به جذب کافی ویتامین دی نباشند
• هنگامی که به فردی مکمل ویتامین دی تجویز می‌شود، پزشک برای اینکه ببیند مصرف مکمل تا چه حد سطح ویتامین دی فرد را بالا برده و درمان تا چه اندازه مؤثر بوده است، آزمایش ویتامین D را تجویز می‌کند.
• بیمارانی که نشانه‌های هیپرکلسمی یا هیپوکلسمی دارند

چه زمانی آزمایش ویتامین D تجویز می‌شود؟

وقتی سطح کلسیم فرد پایین باشد یا فرد علائمی از کمبود ویتامین دی مانند ناهنجاری استخوان (راشیتیسم در کودکان)، ضعف استخوان و نرمی یا شکستگی استخوان در بزرگسالان را از خود نشان دهد، پزشک برای او آزمایش ویتامین D تجویز می‌کند.

همچنین در صورتی که شخص جزء افراد در معرض کمبود ویتامین دی باشد مانند بزرگسالان مسن، افرادی که محل کار یا زندگی آنها به گونه‌ای است که در معرض نور آفتاب قرار نمی‌گیرند، افراد چاق، افرادی که پوست تیره دارند، افرادی که به مشکلات روده‌ای دچارند و در جذب ویتامین دی مشکل دارند، نوزادان شیرخوار و … پزشک برای کنترل شرایط آنها این آزمایش را تجویز می‌کند.

نتیجه آزمایش

انجمن غدد درون ریز سطح ویتامین D کمتر از 20 نانوگرم در میلی لیتر را کمبود ویتامین دی تعریف می‌کند. در صورتی که سطح ویتامین دی بین 25 تا 50 نانوگرم در میلی لیتر باشد، شرایط فرد نرمال است. همچنین برخی پژوهش‌ها نشان داده اند که سطوح بالاتر ویتامین دی در خون می‌تواند با کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها در ارتباط باشد.

پایین بودن سطح ویتامین دی خون می‌تواند بیانگر این باشد که فرد به میزان کافی در معرض نور آفتاب قرار ندارد یا اینکه نتوانسته است از مواد غذایی به میزان کافی ویتامین دی دریافت کند. همچنین ممکن است مشکلی در روده فرد وجود داشته باشد که نتواند به خوبی جذب ویتامین دی را انجام دهد.

بالاتربودن مقدار ویتامین دی در خون از حد مجاز می‌تواند باعث کلسیفیکاسیون و آسیب رساندن به سایر بافت‌های بدن مخصوصا کلیه‌ها و رگ‌های خونی شود.

نحوه انجام آزمایش ویتامین D به چه صورت است؟

آزمایش ویتامین D در واقع یک آزمایش خون است که در طی آن متخصص مراقبت‌های بهداشتی با استفاده از یک سوزن کوچک از بازوی شما مقدار کمی خون می‌گیرد. هنگام داخل شدن سوزن ممکن است کمی احساس سوزش و درد کنید. این کار معمولا بیشتر از 5 دقیقه طول نمی‌کشد.

آیا نیاز به انجام کار خاصی قبل از این آزمایش وجود دارد؟

خیر. این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی ندارد. با این وجود مانند بسیاری از آزمایش‌های دیگر بهتر است ناشتا انجام شود تا نتایج دقیقتر به دست بیایند. در صورتی که داروی خاصی مصرف می‌کنید، با پزشک خود مشورت کنید. برخی داروها ممکن است در نشان دادن نتیجه صحیح آزمایش مشکل ایجاد کنند.

آیا خطری نیز در این آزمایش وجود دارد؟

خیر. این آزمایش یک آزمایش خون ساده است و هیچ خطری ندارد. فقط ممکن است در نقطه‌ای که سوزن زده شده کمی احساس سوزش یا درد داشته باشید که معمولا بعد از یک ساعت تا چند ساعت برطرف می‌شود.

راه‌های افزایش سطح ویتامین دی بدن

اگر نتیجه آزمایش شما نشان داده است که کمبود ویتامین دی دارید، بهتر است موارد زیر را انجام دهید:

• زمانی از روز را زیر نور آفتاب سپری کنید. نام دیگر ویتامین دی، ویتامین آفتاب است و بهترین منبع آن نور خورشید است. البته مدت زمان مورد نیاز قرار گرفتن در آفتاب برای هر فرد با توجه به سن، جنس، رنگ پوست، عرض جغرافیایی منطقه‌ای که فرد در آن ساکن است، ساعتی که فرد زیر نور خورشید قرار می‌گیرد و … متفاوت است.

• ماهی‌های چرب و غذاهای دریایی را بیشتر میل کنید. میزان ویتامین دی موجود در غذاهای دریایی بسته به نوع آنها متفاوت است اما ماهی‌های چرب معمولا مقادیر بیشتری از این ویتامین را در خود دارند. غذاهای دریایی مانند ماهی تن، ماهی خال مخالی، صدف خوراکی، میگو و ساردین گزینه‌های خوبی برای افزایش سطح ویتامین دی هستند.
• از قارچ در غذاهای خود بیشتر استفاده کنید
• زرده تخم مرغ را در رژیم غذایی خود به میزان بیشتری مصرف کنید.
• غذاهای غنی شده با این ویتامین را به میزان بیشتری مصرف کنید و اگر غذاهای غنی شده در رژیم غذایی تان نیست، به آن بیفزایید
• از مکمل‌های ویتامین دی استفاده کنید. با توجه به این که ویتامین دی یک ویتامین محلول در چربی است، معمولا پزشکان به افراد توصیه می‌کنند مکمل‌های ویتامین دی را  همراه با غذا میل کنند تا ماده آن بهتر جذب شود.

با رعایت موارد بالا معمولا بین سه تا چهار ماه طول می‌کشد تا کمبود ویتامین دی جبران شود. دوز توصیه شده ویتامین دی برای بزرگسالان 2000 واحد بین المللی است.

آیا ویتامین دی جزء ضروری مکمل‌های کلسیم است؟

از آنجا که کلسیم برای جذب بهینه به ویتامین دی نیاز دارد، بسیاری از تولید کنندگان مکمل کلسیم به آن ویتامین دی اضافه می‌کنند. اگر ویتامین دی بدن شما از قبل کافی باشد و از طرق دیگر آن را دریافت کرده باشید، نیازی نیست در مکمل کلسیم شما ویتامین دی نیز موجود باشد. در صورتی که ویتامین دی بدن شما کافی باشد، مقدار ویتامین دی اضافی در این قرص‌ها ممکن است باعث بر هم خوردن نظم بدنتان شود.

امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد. جهت انجام آزمایش حضوری و همچنین غیر حضوری (نمونه گیری در منزل) میتوانید از خدمات آزمایشگاه سروش استفاده نمایید.

آزمایشگاه پاتوبیولوژی سروش دارای دستگاه های پیشرفته و مدرن می باشد و قادر به انجام تمام تست های روتین ، تخصصی و فوق تخصصی در زمینه ی کلینیکال و پاتولوژی می باشد .

منابع

1. https://labtestsonline.org/tests/vitamin-d-tests#:~:text=A%20vitamin%20D%20test%20is,or%20excess%20of%20vitamin%20D
2. https://medlineplus.gov/lab-tests/vitamin-d-test/

https://www.healthline.com/nutrition/how-to-increase-vitamin-d