آزمایش بیلی روبین خون چیست؟

آزمایش (TSB) بیلی روبین خون

آزمایش بیلی روبین خون یا TSB، میزان بیلی روبین در خون را اندازه گیری می کند. بیلی روبین ماده ای مایل به زرد و قهوه ای است که در طی روند طبیعی تجزیه سلول های قرمز خون به عنوان یک محصول جانبی تولید می شود. این ماده در صفرا، مایع مهم گوارشی که توسط کبد از خون جدا می شود، وجود دارد. صفرا در کبد تولید شده و در کیسه صفرا ذخیره می شود، سپس به منظور تسهیل تجزیه چربی غذا در روده کوچک آزاد می شود. اگر کبد سالم باشد، بیشتر بیلی روبین را از خون پاکسازی می کند. در صورت آسیب دیدگی کبد، بیلی روبین از کبد خارج شده و به خون نشت می کند. ورود مقدار زیادی بیلی روبین به جریان خون، می تواند باعث زردی شود. به عبارتی دیگر نشت بیلی روبین در خون باعث زرد شدن پوست و چشم ها می شود. علائم زردی همراه با آزمایش خون بیلی روبین، می تواند به پزشک در تشخیص بیماری های کبدی کمک کند.

بیلی روبین چیست؟

یکی از عملکردهای اصلی کبد تجزیه گلبول های قرمز قدیمی یا آسیب دیده است که طی این فرآیند بیلی روبین تولید می شود. بیلی روبین با مواد دیگر ترکیب شده صفرا را تشکیل می دهد. صفرا در کیسه صفرا ذخیره می شود و برای تسهیل در هضم چربی ها به روده کوچک می ریزد. در افراد سالم، این مایع از طریق ادرار و مدفوع از بدن خارج می شود. (علت رنگ قهوه ای مدفوع وجود بیلی روبین در آن است)

بیلی روبین به دو صورت در جریان خون مشاهده می شود.

1. بیلی روبین غیر مستقیم (غیرکونژوگه): این فرم نامحلول بوده در آب حل نمی شود. بیلی روبین غیر مستقیم از طریق جریان خون به کبد رفته در آنجا به فرم محلول در آب تبدیل می شود.
2. 2)      بیلی روبین مستقیم (کونژوگه): همان بیلی روبین محلول است که توسط پروسه شیمیایی خاصی در کبد تولید می شود.

هر دو شکل بیلی روبین و همچنین سطح کل این ماده در خون، برای کمک به تعیین وضعیت سلامتی فرد اندازه گیری می شود. به طور کلی، مقادیر بالاتر این ماده در بدن شواهدی از مشکلات بیماری کبدی (مانند هپاتیت)، اختلالات خونی و همچنین انسداد مجاری صفراوی (لوله هایی است که کبد را به روده کوچک متصل می کند) می باشد. از آنجا که وجود بیلی روبین بیش از حد در جریان خون (با نام هیپربیلی روبینمی) می تواند به معنای مشکلات قابل توجهی در سلامتی باشد، شناختن علائم این بیماری که مهمترین آنها زردی است، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

زردی یا یرقان چیست؟

زمانی که تجمع بیلی روبین در خون باعث تغییر رنگ عادی پوست، غشاهای مخاطی و قسمت سفید چشم به رنگ زرد شود، فرد مبتلا به زردی است. زردی به خودی خود یک بیماری خطرناک نیست، بلکه نشانه یک بیماری است که باید علت اصلی آن مورد بررسی قرار گیرد.

زردی علاوه بر رنگ زرد که در پوست، چشم و غشاهای مخاطی دیده می شود، باعث ایجاد علائمی مانند خارش پوست، تغییر در رنگ ادرار و مدفوع و خستگی نیز می شود.

تجمع بیلی روبین در خون می تواند به دلیل افزایش غیر عادی تجزیه گلبول های قرمز خون، سنگ کیسه صفرا یا بیماری های کبدی (مانند هپاتیت یا سیروز) باشد. زردی گاهی در نوزادان نیز اتفاق می افتد؛ (زردی نوزاد) زیرا کبد آنها نابالغ بوده، پردازش بیلی روبین در بدن آنها با مشکل مواجه می شود.

آزمایش بیلی روبین خون برای چه منظوری استفاده می شود؟

برای بررسی سلامت کبد از آزمایش بیلی روبین خون استفاده می شود. به علاوه این آزمایش معمولاً برای کمک به تشخیص زردی نوزادان استفاده می شود. بسیاری از نوزادان سالم مبتلا به زردی می شوند، زیرا کبد آنها به اندازه کافی بالغ نیست که بتواند بیلی روبین را به طور کامل از خون پاکسازی کند. زردی نوزاد تازه متولد شده معمولاً بی خطر بوده و طی چند هفته برطرف می شود. اما در بعضی موارد، بالا بودن سطح بیلی روبین می تواند منجر به آسیب مغزی شود، بنابراین اغلب انجام این آزمایش برای نوزادانی با علائم زردی به عنوان احتیاط انجام می شود.

چه عواملی موجب تجویز آزمایش بیلی روبین خون می شود؟

هنگامی که پزشک علائم و نشانه های آسیب کبدی را در بیمار مشاهده کند، آزمایش بیلی روبین خون را به همراه آزمایشات کامل مربوط به کبد تجویز می کند. این علائم شامل موارد زیر است:

1. زردی
2. ادرار تیره و به رنگ کهربا
3. حالت تهوع و استفراغ
4. درد یا تورم در ناحیه شکم
5. خستگی و بی حالی عمومی که اغلب همراه با بیماری های مزمن کبدی است.

همچنین آزمایش بیلی روبین خون در موارد زیر  و به منظور بررسی شرایط سلامت بیمار تجویز می شود:

1. سابقه نوشیدن مقادیر زیاد الکل
2. علائم و نشانه های مسمومیت دارویی
3. ابتلا به ویروس هپاتیت
4. آگاهی از وجود انسداد در لوله های صفراوی
5. کنترل بیماری یا اختلال کبدی
6. تشخیص اختلالاتی مانند کم خونی همولیتیک
7. بررسی سطح بیلی روبین موجود در خون نوزاد مبتلا به زردی

آیا برای انجام آزمایش بیلی روبین خون به آمادگی نیاز است؟

روند نمونه گیری آزمایش بیلی روبین خون مانند آزمایش خون معمول است و نیاز به آمادگی خاصی ندارد. بسته به آزمایشگاهی که مراجعه می کنید ممکن است نیاز به ناشتایی وجود داشته باشد، بنابراین حتما از مسئول آزمایشگاه مربوطه سوال کنید. همچنین، در صورتیکه آزمایش بیلی روبین خون همراه با تست های دیگر انجام شود، ممکن است نیاز به ناشتایی داشته باشید. تنها ممکن است در محل نمونه گیری احساس سوزش و گاها کبودی داشته باشید. این تست برای نوزادان با استفاده از سوزنی خاص و نمونه گیری از پاشنه پا انجام می گیرد. پیش از انجام آزمایش های خونی مسئول آزمایشگاه را در مورد داروهای مصرفی خود مطلع سازید. آزمایشگاه سروش با ارائه خدمات نمونه گیری در محل، آماده خدمت رسانی به شماست.

نتایج آزمایش بیلی روبین خون

نتایج این بیماری می بایست توسط پزشک و با بررسی کلیه شواهد و سوابق بیمار انجام شود. به طور کلی عموما سطح بیلی روبین کاهش نمی یابد یا نشان دهنده بیماری خاصی نیست. در ادامه به معرفی برخی از شایع ترین علل افزایش بیلی روبین خواهیم پرداخت.

افزایش سطح بیلی روبین در بزرگسالان و کودکان:

سطح بیلی روبین کامل که به طور عمده بیلی روبین غیر کونژوگه (غیر مستقیم) می باشد؛ ممکن است در اثر افزایش غیر معمول تخریب گلبول های قرمز، ناتوانی در پردازش بیلی روبین توسط کبد و ابتلا به سندرم گیلبرت و کاهش سطح آنزیمی که باعث تولید بیلی روبین مستقیم می شود افزایش یابد.

اگر بیلی روبین کونژوگه (مستقیم) بیشتر از نوع غیر کونژوگه (غیر مستقیم) آن باشد، به طور معمول مشکلی در ارتباط با کاهش دفع بیلی روبین توسط سلول های کبدی وجود دارد. این اختلال به علت ابتلا به هپاتیت ویروسی و واکنش دارویی رخ می دهد. همچنین گاهی اوقات کبد قادر به پردازش بیلی روبین است اما انسداد مجاری صفراوی وجود دارد و در صورت ابتلا به سنگ مجاری صفراوی، تومور و ایجاد زخم در مجاری صفراوی، سطح بیلی روبین کونژوگه بیشتر از بیلی روبین غیر کونژوگه است.

افزایش سطح بیلی روبین در نوزادان تازه متولد شده

افزایش سطح بیلی روبین نوزادان تازه متولد شده در چند روز اول پس از تولد نسبتاً شایع است که به آن زردی فیزیولوژیک نوزاد می گویند. معمولاً زردی فیزیولوژیک نوزاد متولد شده موقت است و طی چند روز تا دو هفته برطرف می شود. با این حال در موارد زردی شدید، این عارضه احتمالا دلایل دیگری مانند برخی از عفونت های مادرزادی دارد که تشخیص آن به عهده پزشک است.

آزمایش بیلی روبین خون تنها یکی از معیارهای سلامت کبد است. در صورت صلاحدید پزشک، آزمایشات دیگری نیز به جهت بررسی عملکرد و شرایط کبد انجام می شود. این موارد شامل آزمایشات عملکرد کبد، آزمایش کامل خون و آزمایش پروتئین های خاص که توسط کبد ساخته می شوند، هستند. علاوه بر این، در صورت نیاز آزمایش ادرار، سونوگرافی یا بیوپسی (نمونه برداری از بافت کبد) برای بررسی بیشتر پیشنهاد می شود.

امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد. جهت انجام آزمایش حضوری و همچنین غیر حضوری (نمونه گیری در منزل) میتوانید از خدمات آزمایشگاه سروش استفاده نمایید.

آزمایشگاه پاتوبیولوژی سروش دارای دستگاه های پیشرفته و مدرن می باشد و قادر به انجام تمام تست های روتین ، تخصصی و فوق تخصصی در زمینه ی کلینیکال و پاتولوژی در شرق تهران منطقه پیروزی می باشد .

منابع:

1. https://www.verywellhealth.com/bilirubin-5076079
2. https://medlineplus.gov/lab-tests/bilirubin-blood-test/

https://labtestsonline.org/tests/bilirubin